LISTA E KUQE KOMBËTARE NË MAQEDONINË E VERIUT

Triton me kreshtë – (Strauch, 1870)

Triturus karelinii

Македонски

Балкански мрморец

English

Southern Crested Newt

Përsëri në përmbledhjen e specieve
<< I mëparshëm – Triton i zakonshëm
Triton me kreshtë/Triturus macedonicus – Në vijim >>
Nuk është i
vlerësuar		 Të dhëna të

pamjaftueshme

 Më pak i

rrezikuar

 Afër

rrezikimit

 I prekshëm I RREZIKUAR Kritikisht i

rrezikuar

 I zhdukur në

natyrën e egër

 I zhdukur
NE DD LC NT VU EN CR EW EX
Taksonomia
Informacioni i vlerësimit
Popullata
Habitatet dhe ekologjia
Kërcënimet
Përdorimi dhe tregtia
Ruajtja
Bibliography

Taksonomia

Emër shkencor

Triturus karelinii

Autoritet

(Strauch, 1870)

Sinonimet

Triturus cristatus ssp. karelini (Strauch, 1870)

Informacioni i vlerësimit

IUCN Red List Category and Criteria

EN – I rrezikuar,B2ab(ii,iii,iv)c(ii,iii,iv)

Data e vlerësimit

Nëntor 2019

Vlerësuesi(t)

Sterijovski, B.

Arsovski, D.

Rishikuesi(t)

Crnobrnja-Isailović, J.

Kontribuesi(t)

/

Lehtësuesit/Hartuesit

Hofman, M.P.G.

Arsyetimi i vlersimit

Tritoni me kreshtë mund të gjendet vetëm në Maqedoninë e Veriut qëndrore dhe lindore, ku është kufizuar në qendrat ujore të shumimit dhe rrethinat e tyre, e kështu ZB është mjaftë e kufizuar. Kërcënimet me të cilat përballen vendbanimet kanë bërë që llojet të jenë veçanërisht të prirura ndaj luhatjeve në ZB. Për më tepër, popullacionet maqedonase të këtij tritoni janë në skajin perëndimor të shkallës të shpërndarjes globale (Wielstra et al., 2013), e kështu ata mund të përballen me kushte nënoptimale të mjedisit. Është gjithashtu i njohur për të hibridizuar me tritonin me kreshtë në malin Kozhuf dhe Sredorek, e kështu statusi taksonomik në të gjithë SHP është i pasigurtë, duke shtuar një interes të lartë të hulumtimit për këto popullacione me pasoja të mundshme në ruajtje (në raste të ngjarjeve specifikuese, etj.). Shpërndarja e kufizuar e Triturus ivanbureschi në kuadër të Maqedonisë së Veriut dhe statusin e tij të paqartë taksonomike dhe mundësia për të hibridizuar thirjen për një vlerësim të rrezikuar për popullacionet maqedonase. Global:LC; Europe: LC.

Popullata

Trendi i popullatës aktuale

Në rënie

Përshkrim

Studimet paraprake të monitorimit sygjerojnë një trend në rënie të popullacionit (të dhëna të papublikuara).

Habitatet dhe ekologjia

Sistemet

Ujëra të ëmbla, tokësore (= ujërat e brendshme)

Habitatet dhe ekologjia

Mund të gjendet edhe në pyjet malore (lloje gjethëgjëra dhe halore) dhe rrethinat e tyre; stepet pyjore dhe vendet e vërteta të stepeve në kuadër të maleve. Pjesa më e madhe e këtyre popullacioneve janë relike të pyjeve të mëparshme të faunës. Në kuadër të këtyre peizazheve, këto popullacione banojnë në shpate dhe rrafshnalta të mbuluara me livadhe dhe vegjetacion xerofitik. Triturus ivanbureschi është aktiv nga mesi i marsit deri në fillim të tetorit. Aktiviteti mund të shtyhet dhe shkurtohet në lartësi të larta, duke filluar nga mesi i prillit deri në mes të shtatorit. Riprodhimi fillon në pranverën e vonshme apo verën e hershme. Shumimi bëhet në rrjedha të pishinave që lëvizin ngadalë, pellgje dhe sipas rastit kanale kullimi. Femrat depozitojnë përafërsisht 100-250 vezë; këto janë të mbështjelluara individualisht në vegjetacionin ujore.

Përdorimi dhe tregtia

Përdorimi dhe tregtia

Nuk ka shfrytëzim dhe tregëti të konfirmuar të këtyre llojeve në Maqedoninë e Veriut.

Kërcënimet

Kërcënimet

Shkretëtirëzimi dhe ndotja e ligatinave me kemikale bujqësore duket se është kërcënimi kryesor për këto lloje. Ndryshimi klimatik mund të shkaktojë luhatje në zonën e banimit sidomos kur thatësira ndikojnë në qendrat riprodhuese. Kjo vëzhgohet në pjesët juglindore të shtetit (në rajonin e Radovishit, Strumicës, dhe Dojranit) si dhe në pjesët qëndrore të shtetit (afër Velesit, Shtipit dhe Negotinës).
Kërcënimet e këpurdhave Batrachochytrium dendrobatidis dhe Batrachochytrium salamandrivorans janë detektuar së fundi në Gadishullin Ballkanik. Kjo shkakton të ujëtokësorët sëmundjen e njohur si Chytridiomycosis (Whittaker and Vredenburg, 2016). Studimet kanë treguar se ndryshimet klimatike lehtësojnë përhapjen e kësaj sëmundjeje (Pounds, A. 2006), dhe shkencëtarët sygjerojnë se pesticidet mund të pengojnë mbrojtjen e lindur të imunitetit, dhe të rrisin ndjeshmërinë ndaj kësaj sëmundjeje (Davidson et al. 2007). Kjo kërkon masa urgjente parandaluese, kryesisht në formë të monitorimit ashtuqë shenjat fillestare të këpurdhave në Maqedoninë e Veriut të kapen në kohë dhe vendosen në karantinë.

Ruajtja

Ruajtja

Është radhitur në Shtojcën IV të Direktivës të BE-së për zogjtë dhe vendbanimet, dhe në Shtojcën e II të Konventës të Bernës.
Është mbrojtur nga legjislacioni nacional sepse është në Listën e llojeve të egra të mbrojtura në Maqedoninë e Veriut (Gazeta Zyrtare Nr. 139. 2011).
Sipas “Strategjisë nacionale për biodiversitet me plan veprim” (Ministria e mjedisit jetësor dhe planifikimit hapësinor) kënetat, sidomos kënetat e lartësisë të lartë janë të ndirkuara nga degradimi si rezultat i konverzionit të tokës për shkak të intensifikimit të bujqësisë, mungesës të furnizimit me ujë, ujitjes, popullimit të peshqve, mungesës të trajtimit të ujërave të zeza dhe aktivitetet ndërtimore. Nevojiten urgjent planet e veprimit për ruajtjen e qendrave të riprodhimit të tritonit, dmth ligatinat.
Veprimi nacional “për parandalimin e humbjes, degradimit dhe fragmentimit të vendbanimeve natyrore të rëndësisë nacionale dhe ndërkombëtare” prioritizon këto veprime (Strategjia nacionale për biodiversitet me plan veprim, 2018):
o 10.4 Mbrojtja dhe restaurimi i vendbanimeve kënetore/ligatinat dhe vendbanimet ripariane
o 10.4.1 Identifikimit i kënetave ultësinore më të ndikuara/ligatinat dhe përgatitja e planeve të veprimit për ruajtjen e tyre
o 10.4.2 Identifikimi i kënetave më të ndikuara të lartësisë të lartë/ ligatinat dhe përgatitja e planeve të veprimit për ruajtjen e tyre
o 10.4.3 Hartimi i planit dhe realizimi i aktiviteteve për parandalimin e degradimit të kënetave dhe ligatinave për shkak të intensifikimit të bujqësisë, ujitjes,popullimit të peshqve dhe aktivitetet tjera të sektorëve ekonomik
o 10.4.4 Zbatimi i pilot masave për restaurimin e ligatinave.

Bibliografia

Bibliografia

Sterijovski, B. 2015. Conservation and protection status of amphibians in Macedonia. Pelagic Publishing. Exeter, UK. p 67-73.

Arnold, N.  Ovenden, D. 2002. Reptiles and Amphibians of Britain and Europe. Collins. London’. p /.

Cmobrnja, J.  Kaleziic, M.L. & Dukic, G.  -1989. Genetc divergence in the crested newt (Triturus cristatus complex) from Yugoslavia. /. /. p 81-92.

Litvinchuk, S.N., Borkin, L.J., Dzukic, G., Kalezic, M.L., Khalturin, M.D. & Rosanov, J.M.  -1999. Taxonomic status of Triturus karelinii on the Balkans, with some comments about other crested newt taxa. /. /.  p 153- 163.

Melovski, Lj., Ivanov, Gj., Angelova, N., Velevski, M., Hristovski, S. 2008. Monospitovsko blato. Poslednoto mocuriste vo Makedonija. Opstina Bosilovo. Bosilovo. p 56.

Sidorovska, V.P.  2003. Pelobatidae (Amphibia: Anura) na Balkanskiot poluostrov : Distribucija, morfoloska diferencijacija i odliki na zivotniot ciklus. Univerzitet. Sv.Kiril i Metodij. Skopje. p /.

Wielstra, B. & Arntzen, J.W. -2014. Kicking Triturus arntzeni when it’s down: large-scale nuclear genetic data confirm that newts from the type locality are genetically admixed. Univerzitet. /. /. p 381–388.

Particip. 2017. Strengthening the capacities for implementation of NATURA 2000. MoEPP. Skopje. p /.

Kalezic, M. L. and Hedgecock, D. 1980. Genetic varia- tion and differentiation of three common European newts (Triturus) in Yugoslavia. /. /. p 49-57.

Whittaker, Kellie & Vredenburg, Vance. 2016. An Overview of Chytridiomycosis. /. /. p /.

Pounds, A. 2006. Widespread Amphibian Extinctions from Epidemic Disease Driven by Global Warming. /. /. p 161-167.

Davidson C, Benard MF, Shaffer HB, Parker JM, O’Leary C, Conlon JM, Rollins-Smith LA . 2007. Effects of chytrid and carbaryl exposure on survival, growth and skin peptide defenses in foothill yellow-legged frogs. /. /. p 1771-1776.

Sterijovski, B. 2014. Conservation and Protection Status of Amphibians in Macedonia. Pelagic Publishing. /. p 78–84.